Devir postmodernizm devri. Peki postmodernizm ne? Modernizmin karşısında olan… İyi de modernizm ne o zaman? Bir dakika, belki bu kitap işinize yarar!‘Yirminci yüzyıl sona erdi, erecek. Batı dünyası bir devrin kapanmakta olduğunu hissediyor, vur patlasın çal oynasın bir havaya girmiş. Bu uzun yüzyıldan nasıl bir anlam çıkarmalıyız? Ondan bize kalan miras nedir? Gün geçmiyor ki yüzyılın; sinemanın, otomobilin, gökdelenin ve soyut sanatın aynı anda icadıyla nasıl başladığı konusunda bir şey daha işitmeyelim. Modernizm dediğimiz seçkin kültür, bu yüzyılın büyükçe, bir önceki yüzyılın ise bir kısmında aramızda bulunmuş, Fransızlar on sekizinci yüzyılda bu takıyı kullanmaya başlayalı beri, diğer bütün -izm’lerden daha uzun ömürlü olmuştur. Bu kitap Modernizm’in başlangıç noktalarını birbiriyle ilişkilendirme ve onun bir tarihini yazma çabasıdır.’
Bu uzun girizgâh, William R. Everdell’in İlk Modern’ler isimli kitabının girişinden. Daha yazının girişinde sözü yazara bıraktık; çünkü ne yapmaya çalıştığını en rahat anlatacak kişi oydu. ‘Yirminci Yüzyıl Düşüncesinin Kökenlerine İlişkin Profiller’ alt başlığıyla yayımlanan çalışmada yazar, henüz üzerinde mutabakata varılmış bir tanımı bile yapılamadan bitip bitmediği tartışılan modernizm kavramının derinliklerinde dolaşıyor. Modernizmin ne olduğunu bilmeden içinde yaşanılan duruma postmodern demek konusunda hiç değilse biraz tereddüt etmek gerekiyor Everdell’e göre. Bu ön kabulden hareketle yazılan kitap, çalışmaları, düşünceleri ve eserleriyle moderne zemin hazırlayan insanların hikâyesi üzerinden ilerliyor. İzmler arasındaki bir nevi flört ve hiyerarşiyi öykü üslubuyla kaleme alan yazar, modernizmin hikâyesini Alman matematikçilerle başlatıyor. Oradan Viyana, Berlin, Bern ve Kopenhag’daki fizikçilere, Bir Fransız ressama, Fransız ve Amerikan şairlere, Viyanalı bir psikologa ve onların ardıllarına uzanan yazar, okurlarını modern felsefenin kuruluş aşamalarında seyahat ettiriyor. Ondokuzuncu yüzyılın son çeyreğinde sordukları sorular ve bunlara verdikleri cevaplarla dünyanın çehresini değiştiren bilim adamları, sanatçılar ve düşünürlerin izlediği güzergâh, (eğer varsa) postmodernizmin zeminini hazırlıyor zira.
12 kasım 2007
