Mazisi yüzlerce yıl geriye giden İzmir Yahudi cemaatinin kültür köklerine mercek tutan bir çalışma.Günümüzün tarih ve edebiyat dünyasında sokak ve hafızanın derinliklerine yolculuk ayrı bir yer işgal ediyor. Bugün muhatabı olduğumuz olay ve insanları ancak bu sayede bir bütünlük içinde algılamak mümkün oluyor. Gittikçe daha çok sayıda biyografi, şehir kitabı ve köken araştırması ile karşılaşmamızın sebeplerinden biri de bu. Etki Yayınları arasından çıkan İzmir Yahudileri kitabı bu alanda ciddiye alınması gereken bir çalışma. İzmir Yahudi Cemaati üyelerinden Sara Pardo imzasını taşıyan kitapta öncelikle yakın zamana kadar nesilden nesile şifahen aktarılan kimlik bilgileri kayda geçirilmiş. Yahudilerin dünya üzerindeki göçlerini, inanç ve dil gruplarını, dinî ve kültürel özelliklerini, sembol, kavram ve kutsallarını genel bir çerçeve içinde ele alan yazarın asıl odak noktası başlıkta da zikredilen İzmir Yahudileri. Kitabına ‘Sevgili İzmir Beni Tanı’ üst başlığını veren Pardo, iz sürerek İzmir Yahudilerinin kökeninin Milattan Önce 6’ncı asra kadar geri gittiği bilgisini veriyor.
Yazar’ın verdiği bilgilere göre İstanbul Yahudileri de aslen İzmir asıllı. Zira Fatih Sultan Mehmet İstanbul’un fethinden sonra Ege Bölgesi’nde yaşayan Yahudileri İstanbul’a sürgün etti. İzmir’in bu tarihlerde Yahudilerden tamamen boşaldığı rivayeti de, 17’nci yüzyıla kadar İzmir’de bir Yahudi cemaatinden söz edilmemesi de buna dayanıyor Pardo’ya göre. Osmanlı İmparatorluğu içinde kendi tarihlerini yaşayan Yahudiler, üzerinde yaşadıkları topraklarda meydana gelen olaylarla birlikte çeşitli kırılmalar yaşıyorlar. Üzerine pek çok şey yazılıp söylenmesine rağmen esrarını hâlâ muhafaza eden Sabetaycılık hareketi de bunlardan biri. Kendisi de bir İzmir Yahudisi olan Sabetay Sevi için de bir başlık açan Pardo, günümüze doğru geldikçe gündelik hayata dair aktarımlar yapıyor okura. Entelektüel hayat, edebiyat, müzik gibi alanlarda eserler vermiş isimler, Alyans okulları, doğumdan ölüme Yahudi ritüelleri… Sözün kısası resim ve fotoğraflarla renklendirilen kitap, Yahudi cemaatinin dinî ve tarihî köklerine dair bilgi edinmek ve İzmir Yahudilerinin günlük hayatı hakkında bilgi sahibi olmak için iyi bir kaynak.
18 şubat 2008
