Evliya Tezkireleri, İslam medeniyetinin temel unsuru tasavvuf kültürünü dünden bugüne taşıyor. Hazreti Mevlâna “Ançe güften der hakikat ey aziz / An şünidenestem men ez Attar niz” diyor. Yani; Ey aziz! Her ne söyledimse hakikatte / Ben onu Attar’dan duymuşumdur… Tasavvufa ilgi duyanların yakından tanıdığı bir isim Feridüddin Attar. Mantık-ut Tayr isimli kitabı da her daim çok satan, çok okunanlar arasında… Milletlerin inanış, düşünüş ve duyuş üslûbunu, toplumsal yapısını, bu yapının belli başlı tezahürlerini tanımak için öncelikle bakılacak yerlerden biri o kültür ve medeniyeti inşa eden köklerdir şüphesiz. Bunun görülebileceği en iyi yer de geçmişi bugüne taşıyan klasik eserler olsa gerek. Feridüddin Attar’ın kaleme aldığı Evliya Tezkireleri kitabı, bu mealde değerlendirilebilecek önemli eserlerden biri. Toplumun Müslüman kimliğinin olgunlaşmasında büyük pay sahibi olan tasavvuf ehlinin, evliyaların din ve dünya idraklerini zamanın ehli için açık ve anlaşılır kılmaya çalışır Attar. Soyut, teorik, felsefi dilden uzak: somut ve serbest bir tasavvuf anlayışı ortaya koyar kitabında.
Çin’den Adriyatik kıyılarına kadar uzanan Türk boylarının tasavvuf anlayışının şekillenmesinde Feridüddin Attar’ın 13’üncü yüzyıl’da kaleme aldığı eserin önemli payı olduğu söylenir. Bunda Attar’ın tasavvufî ve dinî meseleleri menkıbelerle aktarması da etkili olmuş olabilir. Zira Evliya Tezkireleri bu alanda yazılın kitaplar arasında menkıbe yönünden en zengin eserlerden biri. Kitabı Kabalcı Yayıncılık için Türkçeleştiren Prof. Dr. Süleyman Uludağ’ın verdiği bilgiye göre şimdiye kadar hiçbir dilde eksiksiz tercümesi yapılmayan Evliya Tezkireleri’nde 100 kadar tasavvuf ehlinin kısa biyografisi yer alıyor. Tasavvufla küçük yaşlarda ilgilenmeye başlayan Attar, sûfîlerin hayatlarını ele alırken ister istemez tasavvufî konulara da giriyor. Tasavvuf felsefesine ve sûfî hayat tarzına yatkın bir kişiliği olan Feridüddin Attar, kitabında tasavvuf ahlakının hemen bütün meselelerine değiniyor.
4 şubat 2008
